غم نان بر دل کودکان کار/ رد قرمز چراغ راهنمایی فرصت کسب است

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – ونوس بهنود: دورتا دور خیابانی که گفته می‌شود، بالای شهر، پسرک قلمرویی برای خود ساخته است. لباس‌های ارزانی به تن کرده و دسته ۵۰ تایی گل سرخ را به دست گرفته است.

زمانی در بساطشان فقط آدامس‌های ارزان موزی و شکلات‌های ۲۰۰ تومانی پیدا می‌شد، اما وقتی مشتریان طالب شاخه گل شدند، گل‌فروشی نیز به مشاغل هر روزه اضافه شد.

نه تمایلی به حرف زدن دارد و نه دوست دارد به غیر از فروش گل‌ها حرف دیگری بزند. هر رد قرمزی که به چراغ راهنمایی می‌افتد فرصتی است تا کسب‌وکار را رونق بخشد.

کارکردن که عار نیست حتی برای کودک!

دیگری در کنار کمی بزرگ‌تر از خود ایستاده و مسیر خیابان را بالا و پایین می‌کند. بزرگ‌ترش که پا به سن گذاشته اسکاچ‌های ظرف‌شویی دستبافت می‌فروشد. یک سبد پلاستیکی به دست گرفته و خسته که می‌شود در لبه جدول رنگ و رو رفته استراحتی به خود می‌دهد.

در حال حاضر ۱۹۹ کودک کار و خیابانی در استان شناسایی شده که اغلب آن ها کودکان خیابانی هستندمی‌گوید: کار کردن که عار نیست حتی برای کودک. این را که می‌گوید پسرک به نقطه نامعلومی در افق خیره مانده. احساسی در چهره ندارد.

به گفته معاون امور اجتماعی بهزیستی اردبیل در حال حاضر ۱۹۹ کودک کار و خیابانی در استان شناسایی شده که اغلب آن ها کودکان خیابانی هستند.

خسرو امیدوار به خبرنگار مهر گفت: کودکان کار به ندرت مشاهده می‌شوند اما اغلب در مشاغل جمع‌آوری ضایعات، دست‌فروشی، گل‌فروشی، دستمال‌کاغذی فروشی، اسفند دود کردن و پاک کردن شیشه خودرو می‌توان کودکان کار و خیابانی را مشاهده کرد.

وی افزود: از مجموع این کودکان ۱۶۶ نفر پسر و مابقی دختر است بطوریکه به غیر از ۲۱ نفر که در منزل کار می‌کنند و هشت نفری که در مزرعه کار می‌کنند، مابقی در مشاغل ذکر شده و اغلب دست‌فروشی مشغول به کار هستند.

در عین حال مدیرکل بهزیستی استان اردبیل متذکر شد: اکثر کودکان کار در این استان خانواده ‌دارند و تعداد کودکان خیابانی بدون سرپرست بسیار ناچیز است.

بهزاد ستاری تأکید کرد: متأسفانه والدین کودکان را برای امرارمعاش به خیابان‌ها می‌فرستند و آسیب‌های متعددی در هنگام کارکردن این گروه از کودکان را تهدید می‌کند.

فشار بیکاری تحمیل شده بر کودکان خیابان

شیشه خودرو بالا است. اصرار دارد که دود اسفند را به داخل خودرو هدایت کند. شاید کمتر از ۱۰ سال سن دارد. اما گشت‌وگذار شبانه‌روزی در خیابان موجب شده جسارت زائدالوصفی پیدا کند.

حتی اعتراض راننده نیز اثربخش نیست. در مقابل دود اجباری اسفند تمنای پول دارد. اغلب کودکان خیابانی با اصرار و حتی التماس تلاش می‌کنند اجناس موجود در دست خود را به فروش برسانند. برخی تکدی گری نیز می‌کنند.

با وجود اینکه ستاد ساماندهی کودکان کار و خیابانی در استان فعال است و این ستاد متشکل از ۱۲ دستگاه اجرایی است، برخی متکدیان کودک و کودکان کار و خیابانی را می‌توان بارها و بارها در خیابان‌ها مشاهده کرد.

چهره برخی به حدی آشنا است که برنامه‌های ساماندهی را به زیر سؤال می‌برد. برخی از این کودکان قلمرو تعریف شده کاری دارند. مسیری از یک خیابان را قرق کرده و به مانند مغازه سیار در آن جا به فروش اجناس خود اقدام می‌کنند.

دست‌فروشی کودکان خیابانی اغلب اجناس اندک و ارزان است. اما با فروش کامل آن مجدداً از تولیدی‌ها و یا عمده‌فروش‌ها دستمال، گل، سفره، اسفند و جوراب خریداری کرده و در خیابان‌ها می‌فروشند.

اما نکته اینجا است که در اغلب موارد والدینی که قادر به تأمین زندگی نیستند، کودکان را مجبور به کار در خیابان می‌کنند. برخی از این کودکان معلول هم هستند و در واقع برای تأمین هزینه‌های خود به خیابان هدایت می‌شوند.

همچنان که مدیرکل بهزیستی استان نیز تأکید کرد اغلب کودکان کار سرپرست دارند اما بدسرپرستی از جمله از کار افتادگی، بیکاری، اعتیاد و سایر آسیب‌ها موجب می‌شود، برخی از این کودکان برای تأمین معیشت خود و خانواده‌ها به خیابان پا بگذارند.

دلسوزی شهروندان به زیان کودکان کار است

برخی شهروندان از مشاهده چهره خسته و آشفته کودکان کار دلگیر شده و اجناس آن ها را خریداری می‌کنند. برخی نیز از تردد کودکان خیابانی در خیابان‌ها به جد ناراحت هستند.

یکی از شهروندان به خبرنگار مهر گفت: هیچ پدر و مادری دوست ندارد فرزندش در خیابان‌ها بزرگ شود و متأسفانه کودکان خیابانی نشان می‌دهد خانواده این گروه از کودکان با آسیب‌های جدی مواجه هستند.

نسرین رحمانی افزود: کودکان خیابانی در برخی مواقع خیابان‌ها و معابر را ناامن می‌کنند؛ بطوریکه به یکباره در مقابل خودروها می‌ایستند و انتظار دارند اجناسشان خریداری شود و یا موجب ترافیک پیاده‌روها می‌شوند.

رحمانی معتقد است کودکان خیابانی آسیب روحی و عاطفی جدی برای شهروندان به دنبال دارد و تصویر شهری سالم را مخدوش می‌کند.

این اظهارات در حالی است که معاون امور اجتماعی بهزیستی استان معتقد است وضعیت ساماندهی کودکان کار با جهش قابل توجه همراه بوده و به واقع به نسبت سال‌های گذشته همکاری و احساس مسئولیت ادارات عضو ستاد ساماندهی بهبود یافته است.

امیدوار افزود: یکی از مشکلات ساماندهی خلط مبحث کودکان کار و متکدیان است؛ بطوریکه در خصوص متکدیان بهزیستی هیچ نقشی ندارد و صرفاً کودکان کار و خیابانی زیر ۱۸ سال توسط این نهاد حمایت می‌شوند.

وی متذکر شد: علاوه بر این حمایت از کودکان خیابانی و کمک‌های نقدی مردم به آن ها خود به این آسیب دامن می‌زند.

وی تأکید کرد: زمانی که کودکان کار مشاهده می‌کنند می‌توانند در خیابان‌ها پول در بیاورند، از سوی خانواده برای کار کردن حمایت می‌شوند.

ساماندهی کودکان کار بر اساس مصوبه ۱۲ سال قبل

با وجود تلاش بهزیستی و سایر نهادها برای جمع‌آوری و ساماندهی کودکان کار، همچنان قلمروهای تعریف شده کودکانی که فروشندگان خیابان‌ها هستند در هم نشکسته است.

دو سال قبل موضوع بازنگری در آیین‌نامه ستاد ساماندهی کودکان کار و خیابانی مطرح شد که به گفته معاون امور اجتماعی بهزیستی اردبیل هنوز که هنوز است تغییری در آیین‌نامه مصوب هیئت‌وزیران در سال ۱۳۸۴ ایجاد نشده است.

این بازنگری که با هدف شفاف‌سازی وظایف دستگاه‌های عضو مطرح شده بود، هنوز راه به جایی نبرده و ساماندهی کودکان کار نیز به جمع‌آوری موقت، رسیدگی مقطعی و دوباره رها کردن کودکان تبدیل شده است.

همه شهروندان با این تصویر که کودکان ۱۰-۱۵ ساله آب و گلاب می‌فروشند، قبرها را می‌شویند و یا دست‌فروشی می‌کنند آشنا هستند اما هیچ اقدامی از سوی متولیان صورت نمی‌گیردبطوریکه برخی شهروندان جمع‌آوری مقطعی کودکان کار را امری فاقد فایده دانسته و به ضرورت بازنگری در این امر تأکید دارند.

شهروند اردبیلی به خبرنگار مهر گفت: در قبرستان‌های اردبیل روزهای پنج‌شنبه کودکان کار به کررات مشاهده می‌شوند.

علی رستمی اضافه کرد: همه شهروندان با این تصویر که کودکان ۱۰-۱۵ ساله آب و گلاب می‌فروشند، قبرها را می‌شویند و یا دست‌فروشی می‌کنند آشنا هستند اما هیچ اقدامی از سوی متولیان صورت نمی‌گیرد.

با این وجود معاون امور اجتماعی بهزیستی استان با تأکید به اینکه جمع‌آوری کودکان کار و خیابانی توسط اکیپ‌هایی متشکل از مأموران بهزیستی، نیروی انتظامی و شهرداری است، اضافه کرد: بعد از جمع‌آوری تلاش می‌شود در مراکز حمایتی برخی نیازهای کودکان تأمین شود.

وی با بیان اینکه از ۱۹۹ کودک کار، ۵۰ نفر بازمانده از تحصیل به تحصیل خود بازگشتند، برخی حمایت درمانی دیدند و برخی از سوی کمیته امداد و بهزیستی تحت پوشش قرار گرفتند، تأکید کرد: متأسفانه اغلب خانواده این کودکان آن ها را مجبور به کار کردن، می‌کنند.

وی از تلاش برای راه‌اندازی مرکز شبانه‌روزی آموزش حمایتی کودک و خانواده خبر داد و گفت: به زودی این مرکز جهت حمایت از کودکان کار و خیابانی راه‌اندازی می‌شود.

امیدوار تأکید کرد: هر شهروندی با مشاهده کودکان کار می‌تواند با شماره ۱۲۳ اورژانس اجتماعی تماس گرفته و محل فعالیت کودکان کار را اعلام کند.

با این وجود بررسی میدانی مهر نشان می‌دهد فعالیت کودکان خیابانی در ملأعام به عینه مشاهده می‌شود و خود گشت‌های کنترلی به سادگی می‌توانند با یک ساعت گشت‌وگذار خیل عظیمی از این کودکان را مشاهده کنند.

کودکان کار تصویر درهم شکستگی بیکاری سرپرستانی است که مسئول مستقیم سلامت جسمی و روحی فرزندان خود هستند. تصویری که هر روز دل می‌خراشد و بازی‌های تکدی کودکانه را در بستر خیابان‌ها گسترده است. کودکانی که در خیابان‌ها قد می‌کشند و در فردایی نه چندان نزدیک شهروندان بالغ اما در هم شکسته شهر خواهند بود. سؤال اینجا است که آیا ۱۲ دستگاه اجرایی قادر به حمایت از ۱۹۹ کودک کار  و زدودن این تصویر برای همیشه نیست؟